/Zamach stanu w Nigrze: Bozoum’a odsunięty od władzy

Zamach stanu w Nigrze: Bozoum’a odsunięty od władzy

W środę, 26 lipca 2023 r., doszło do zamachu stanu w Nigrze. Demokratycznie wybrany prezydent kraju, Mohamad Bozoum, został zatrzymany w pałacu prezydenckim przez gwardię prezydencką. Gen. Abdourahamane Tiani, dowódca gwardii prezydenckiej przejmującej władzę, w wystąpieniu telewizyjnym, mianował siebie nowym przywódcą kraju, ogłosił zamknięcie granic oraz zawieszenie konstytucji.

W Niamey, stolicy kraju, grupa kilku tysięcy mieszkańców (zwolenników junty) od kilku dni prowadzi protesty pod ambasadą francuską. Protestujący skandują hasła prorosyjskie i antyfrancuskie oraz wzniecili ogień pod ogrodzeniem budynku ambasady. W poniedziałek, 31 lipca 2023 r., przedstawiciele Unii Europejskiej odpowiedzialnością za ataki na ambasadę francuską w Niamey obarczyli organizatorów zamachów stanu i zapowiedzieli wyciagnięcie konsekwencji.

Siódmy zamach stanu

Od chwili uzyskania niepodległości w 1960 roku, w Nigrze doszło już do 6 zamachów stanu. Obecna próba przejęcia władzy przez wojskowych jest siódmą z kolei. Z wcześniejszych sześciu zamachów, cztery były skuteczne. Tylko raz – w przeszło 60-letniej historii tego młodego państwa – władza została przekazana w demokratycznych wyborach, które odbyły się w 2021 roku, kiedy to obecny prezydent Mohamadu Bozoum’a wygrał wybory z 55% poparciem.

Blokada mediów społecznościowych

W poniedziałek, 31 lipca 2023 r., junta wojskowa w Nigrze wprowadziła obostrzenia w korzystaniu z głównych mediów społecznościowych (Facebook, WhatsApp, Twitter, Tik tok, etc.). Nowe regulacje zakazują publikowania materiałów (pisanych i audiowizualnych), które mogą prowadzić do zakłócenia porządku publicznego w kraju. Policja i wojsko otrzymały rozkazy efektywnego egzekwowania i karania osób łamiących nowe przepisy.

Wstrzymanie pomocy międzynarodowej i ultimatum ECOWAS

Również w poniedziałek, 31 lipca 2023 r., wszyscy główni grantodawcy ogłosili zawieszenie działań pomocowych dla Nigru, w tym USA, Niemcy oraz Francja. Dzień wcześniej, w niedzielę 30 lipca 2023 r., Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ECOWAS) wystosowała do wojskowej junty ultimatum domagając się przywrócenia konstytucyjnego porządku w kraju w ciągu 7 dni. W przypadku braku podporządkowania się puczystów żądaniom ECOWAS i oddaniu władzy w ręce prezydenta Bozum’y, ECOWAS zagroziło przeprowadzenie interwencji militarnej.

Kolejny zamach stanu w regionie Sahelu

Zamach stanu w Nigrze to kolejna z serii złych informacji dla Francji i państw zachodnich, które od kilku lat systematycznie tracą wpływy w regionie Sahelu. W 2020 roku, władze sąsiedniego Mali podjęły decyzję o współpracy z Grupą Wagnera w miejsce francuskiego kontyngentu wojskowego. Francuzi przenieśli wtedy centrum dowodzenia operacją stabilizacyjną w Sahelu do Nigru – wtedy ostatniego przyczółku Francuzów w regionie. Jak pokazały wydarzenia z ostatnich dni, Niger nie może być już uznany za stabilny i bezpieczny przyczółek Europejczyków.

Dlaczego oczy świata zwracają się w stronę Nigru?

Wysokie zainteresowanie sytuacją w Nigrze mediów światowych wynika z kilku następujących powodów. Po pierwsze, Niger miał być stabilną bazą dla Francuzów (i szerzej państw zachodnich) na południe od Sahary; Amerykanie w 2019 otworzyli drugą bazę wojskową w Nigrze dla dronów – obecnie stacjonuje tam ok. 1100 amerykańskich żołnierzy. Swoje kontyngenty wojskowe w kraju mają także Francuzi (1500 żołnierzy), Włosi (300 żołnierzy) oraz Unia Europejska (100 żołnierzy) i Niemcy (60 żołnierzy). Po drugie, Niger to kolejny – po Mali, Burkina Faso i Republice Środkowoafrykańskiej – kraj, który przechodzi pod wpływy rosyjskie. Tym samym w regionie Sahelu, Rosja staje się jednym z rozgrywających graczy. Po trzecie, Niger jest 4. największym eksporterem uranu na świecie. Dostawy uranu z Nigru zapewniają ponad 40% produkowanej we Francji energii elektrycznej. Według niepotwierdzonych jeszcze informacji, junta planuje wstrzymać eksport uranu i złota do Francji. Gdyby zapowiedzi wstrzymania eksportu uranu się potwierdziły, byłaby to sytuacje bezprecedensowa, gdyż – jak do tej pory – bez względu na sytuację wewnętrzną w Nigrze, eksport uranu do Francji przebiegał w sposób niezakłócony. Wreszcie, z uwagi na pogarszającą się sytuację w regionie, również Chiny zapewne będą rewidować swoją politykę inwestycyjną w Sahelu – projekty infrastrukturalne obliczana są na kilka dekad i prowadzenie ich w tak niestabilnym regionie jest bardzo ryzykowne.

Obecny zamach stanu jest 7. siłową próbą przejęcia władzy przez wojskowych (z czego 4 były udane).  Sam Bozoum’a obronił się przed dwoma. Pierwszy udaremniony zamach stanu na obecnego prezydenta miał miejsce na 3 dni przed inauguracją jego prezydentury, kiedy to kapitan sił powietrznych, Sani Saley Gourouz’a ruszył na Pałac Prezydencki. Po kilku godzinach walk, gwardia prezydencka pokonała puczystów. Drugi, rzekomy zamach stanu miał miejsce w marcu 2022 r., kiedy Bozoum’a odbywał podróż do Turcji. Najbliższe dni przesądzą czy trwający trzeci zamach stanu będzie skuteczny.

Wojciech Tycholiz

na podstawie: reuters.com, dw24.com, cnbc.com
zdjęcie: twitter.com

Wojciech Tycholiz jest naukowcem zajmującym się badaniami nad makroekonomią państw afrykańskich, w szczególności sektorem finansowym i surowcowym. Z PCSA współpracuje od 2010 roku.