Fairtrade

Pełna nazwa projektu: Funkcjonowanie społeczności producenckich Fairtrade
(objęty finansowaniem przez Narodowe Centrum Nauki nr UMO-2011/01/N/HS4/02146)
kierownik: Borys Bińkowski
opiekun: Andrzej Polus

Celem naukowym projektu jest zbadanie funkcjonowania społeczności zaangażowanych w produkcję Fair Trade (Sprawiedliwego Handlu). Fair Trade jest światowym ruchem, zakładających sprawiedliwe warunki handlowe pomiędzy stronami sprzedaży produktów, które pochodzą z krajów rozwijających się. Istnieje szereg publikacji naukowych opisujących jego funkcjonowanie po stronie krajów Zachodu, funkcjonowanie społeczności producenckich jest jednak słabo opisane i zbadane przez niezależnych obserwatorów. Badania terenowe mają służyć weryfikacji hipotezy zakładającej, że zaangażowanie w produkcję Fair Trade przynosi korzyści dla społeczności producenckich oraz dla krajów, w których one istnieją.

Fair Trade jest ruchem który staje się bardzo istotnym elementem sprzedaży detalicznej w grupach produktów pochodzących z krajów rozwijających się. Powstał, aby zapewnić godne życie producentom z ubogich państw, dlatego tak ważne są niezależne badania prowadzone w miejscach produkcji.

Fair Trade istnieje jako sieć powiązań handlowych pomiędzy krajami Europy Zachodniej i krajami rozwijającymi się od co najmniej 50 lat. Lata 90. ubiegłego wieku przyniosły zmianę w funkcjonowaniu ruchu, gdyż wtedy upowszechniła się sprzedaż certyfikowanych produktów spożywczych. Ruch, szczególnie ten certyfikowany, posiada dobrze udokumentowaną oraz kompletną organizację i zasady funkcjonowania. Strzeże jej organizacja kontrolująca, częściowo niezależna od zrzeszenia producentów i dystrybutorów.

W tym czasie, szczególnie wraz ze wzrostem sprzedaży produktów Fair Trade, powstało wiele pozytywnych, jak i negatywnych stereotypów tym częstszych im słabiej udokumentowanych. Najsłabiej zbadanym elementem funkcjonowania Sprawiedliwego Handlu jest funkcjonowanie ruchu po stronie organizacji i społeczności producenckich. Projekt ten ma za zadanie zmniejszyć tą lukę.
Badania prowadzone będą w trzech krajach-producentach Fair Trade w trzech częściach świata: Afryce Subsaharyjskiej, Ameryce Łacińskiej i Azji. Opierać się będą one na obserwacjach produkcji rolnej Fairtrade i konwencjonalnej o podobnym profilu i rozmowach prowadzonych wg określonego scenariusza z beneficjentami i osobami zainteresowanymi produkcją Fairtrade.
Prowadzone badania są istotne w zakresie badań podstawowym (wzbogacają wiedzę na temat funkcjonowania powiązań handlowych i finansowych na świecie), lecz ich najważniejszym celem jest zastosowanie praktyczne.

Pozytywna weryfikacja tezy o pozytywnym wpływie Fair Trade na funkcjonowanie społeczności producenckich przyniesie umocnienie się ruchu w krajach gdzie jest on lub staje się popularny (w tym w Polsce), dając jednocześnie naukowe i niezależne podstawy do dalszego rozwoju. Negatywna weryfikacja tezy może przynieść motywację do naprawy źle działających elementów ruchu.
Profesjonalne i niezależne badania na tym polu są niezwykle istotne, gdyż Sprawiedliwy Handel już jest bardzo istotnym elementem sprzedaży detalicznej produktów spożywczych pochodzących z krajów rozwijających się, stanowiąc istotny udział w rynku kawy, herbaty, bananów, suszonych owoców tropikalnych, bawełny etc. Sprawiedliwy Handel jest też najczęściej powiązany z produkcją organiczną i ekologiczną i wpisuje się w dyskusję nad jej funkcjonowaniem.

Efektem podjętego problemu będzie publikacja w anglojęzycznym czasopiśmie naukowym o zasięgu międzynarodowym zajmującym się tematami pokrewnymi. Zgromadzona wiedza będzie również przedstawiana na polskich konferencjach i publikacjach tematycznych oraz w co najmniej jednym artykule popularnonaukowym opublikowanym w polskim czasopiśmie, bądź gazecie ogólnopolskiej. Wynik prac opublikowany będzie również na stronach polskich organizacji zajmujących się promowaniem Sprawiedliwego Handlu.
Znaczenie badań ma charakter międzynarodowy. Ich efekty będą istotnie w Polsce, gdzie ruch zaczyna się dopiero kształtować, oraz w Europie Zachodniej i Stanach Zjednoczonych, gdzie funkcjonuje z powodzeniem od lat.

Wyniki badań mogą wpłynąć na rozwój ruchu Sprawiedliwego Handlu, który staje się w krajach zachodnich prawdziwą alternatywą dla nierównych kontaktów handlowych pomiędzy producentami z krajów rozwijających się a konsumentami w krajach rozwiniętych. Przy negatywnej weryfikacji tezy możliwa będzie dyskusja na temat koniecznych do wprowadzenia zmian w celu naprawy ruchu.
Zgromadzona wiedza będzie też podstawą do dalszych prac oraz opracowań naukowych i dziennikarskich opisujących funkcjonowanie Sprawiedliwego Handlu, kontrowersji, które wokół ruchu narosły oraz korzyści jakie niesie on dla społeczeństw producenckich. Promowanie, bądź dyskredytowanie Sprawiedliwego Handlu ma też duże znaczenie dla upowszechniania ekologicznej produkcji oraz wysokiej jakości produktów coraz bardziej masowo spożywanych przez konsumentów europejskich i amerykańskich.